Vảy nến ở tay, chân thường ảnh hưởng đến những vùng da tỳ đè như cùi tay, đầu gối, các ngón,… Bệnh lý này tương đối lành tính nhưng có đặc điểm dai dẳng, mãn tính và dễ tái phát. Vì chưa có phương pháp điều trị dứt điểm nên để kiểm soát bệnh đòi hỏi phải có sự kết hợp giữa phương pháp y tế và các biện pháp hỗ trợ. 

Bị vảy nến ở tay, chân & Dấu hiệu nhận biết

Vảy nến (vẩy nến) là một dạng viêm da mãn tính có liên quan đến rối loạn quá trình tăng sinh tế bào sừng. Khác với người bình thường, bệnh nhân bị vảy nến có tốc độ sản sinh tế bào thượng bì nhanh hơn khoảng 3 – 4 lần. Chính vì vậy, da có xu hướng nổi các phát ban độc dạng, bên trên được phủ nhiều lớp vảy trắng, các lớp vảy chồng xếp lên nhau gây ảnh hưởng đến thẩm mỹ và ngoại hình.

Vảy nến là bệnh da liễu mãn tính, dai dẳng và tái phát thường xuyên. Tuy nhiên, bệnh lý này tương đối lành tính và mức độ ngứa cũng nhẹ so với chàm (eczema). Bệnh gặp nhiều ở người từ 10 – 30 tuổi với tỷ lệ đồng đều ở nam giới và nữ giới.

Tổn thương do vảy nến có thể xuất hiện ở bất cứ vùng da nào nhưng ảnh hưởng nhiều nhất đến da mặt và da dầu. Trong một số trường hợp, vẩy nến cũng có thể bùng phát ở tay và chân – đặc biệt là những vùng da tỳ đè và có tần suất tiếp xúc cao.

Các dấu hiệu nhận biết bệnh vảy nến ở tay và chân:

• Da chân và tay nổi các mảng hoặc đốm phát ban (chủ yếu ảnh hưởng đến vùng da tỳ đè như cùi tay, đầu gối, mu bàn chân, mặt dưới các ngón,…)
• Các đốm/ mảng có màu hồng hoặc đỏ, kích thước tương đối đa dạng, gồ cao, ranh giới rõ, có thể xuất hiện khu trú hoặc rải rác
• Bề mặt các đốm hoặc mảng có vảy trắng ở bên trên chiếm gần hết diện tích chỉ còn lại phần viền mỏng. Viền tổn thương có màu đỏ hoặc xám nhạt
• Vảy trắng có nhiều lớp, chồng xếp lên nhau, dễ bong và khi cạo tạo thành bụi phấn mịn
• Vảy bong có màu như xà cừ hoặc như sáp nến
• Các vảy trắng do bệnh vảy nến có tốc độ tái tạo nhanh. Ngay cả khi đã cạo bỏ toàn bộ vảy trắng, vảy có thể xuất hiện trở lại chỉ sau 2 – 3 ngày hoặc có thể ngắn hơn tùy theo tốc độ chu chuyển tế bào thượng bì của từng bệnh nhân
• Vảy nến có tay, chân có thể gây ngứa hoặc không. Tuy nhiên, mức độ ngứa thường nhẹ hơn so với các bệnh da liễu thường gặp khác như mề đay mẩn ngứa, viêm da cơ địa, bệnh tổ đỉa, viêm da tiếp xúc,…

Ở một số trường hợp, vảy nến cũng có thể ảnh hưởng đến vùng da dưới móng. Tình trạng này thường khó nhận biết hơn so với vảy nến xuất hiện ở những vùng da thông thường. Tuy nhiên sau một thời gian tiến triển, móng tay và móng chân bị tổn thương và xuất hiện các biểu hiện lâm sàng.

Trong trường hợp có tổn thương ở vùng da dưới móng, bệnh nhân có thể nhận thấy một số dấu hiệu sau:

• Bề mặt móng xuất hiện các vết dọc hoặc các hố lõm nhỏ, li ti mọc san sát nhau
• Móng đổi thành màu vàng hoặc trắng đục
• Móng dày hơn so với bình thường nhưng giòn và dễ gãy
• Tổn thương móng do vảy nến thường ảnh hưởng cùng lúc 10 ngón, ít khi bị 2 – 3 ngón như nấm móng

Nguyên nhân gây vảy nến ở tay, chân

Tương tự như bệnh chàm (eczema), nguyên nhân chính xác gây ra bệnh vảy nến nói chung và vảy nến ở tay, chân vẫn chưa được xác định. Qua nhiều nghiên cứu, các chuyên gia nhận thấy bệnh có liên quan đến gen nằm trên nhiễm sắc thể số 6. Gen gây bệnh bị khởi động khi có một số yếu tố nội sinh và ngoại sinh, dẫn đến hoạt hóa tế bào miễn dịch, tăng sinh các thành phần trung gian và kết quả là gây rối loạn quá trình chu chuyển tế bào thượng bì.

Một số yếu tố được xác định là có vai trò trong cơ chế bệnh sinh của vảy nến:

• Di truyền: Nguy cơ mắc bệnh vảy nến tăng lên đáng kể nếu có cha hoặc mẹ mắc bệnh. Thống kê cho thấy, tỷ lệ bị vảy nến có thể dao động từ 12.7 – 29.8% nếu chỉ có cha hoặc mẹ mang gen gây bệnh. Trong trường hợp cả cha và mẹ đều bị vảy nến, nguy cơ sinh con mắc vảy nến cao đến 60%.
• Gen: Nghiên cứu di truyền học xác định gen gây vảy nến nằm trên nhiễm sắc thể số 6. Đây được xem là yếu tố “chủ chốt” trong cơ chế bệnh sinh. Nếu không mang gen gây bệnh, cơ thể gần như không có phản ứng với các yếu tố khởi động (bao gồm yếu tố nội sinh và ngoại sinh).
• Các yếu tố khởi động: Gen gây bệnh vảy nến chỉ bị khởi động khi có các yếu tố kích thích như thuốc, rối loạn nội tiết tố, chấn thương cơ học, rối loạn chuyển hóa đường đạm, nhiễm vi khuẩn, virus ARN, stress, xúc động,… Các yếu tố này chính là nguyên nhân trực tiếp kích thích triệu chứng của vảy nến bùng phát và tiến triển nặng hơn.

Vảy nến ở tay chân có nguy hiểm không?

Vảy nến ở tay, chân là bệnh da liễu lành tính nhưng tiến triển dai dẳng, dễ tái phát và hiện tại chưa có phương án điều trị dứt điểm. Bệnh chủ yếu gây tổn thương ngoài da, ít ngứa và đôi khi có gây đau rát nhẹ – đặc biệt là trong giai đoạn bùng phát mạnh. Dù không ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe nhưng vảy nến ở tay, chân tác động không nhỏ đến ngoại hình, tâm lý và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

Hơn nữa, tay và chân là những vùng da có tần suất tiếp xúc cao. Nếu không chăm sóc đúng cách, vùng da tổn thương có thể bị chảy máu, nhiễm trùng do nấm và vi khuẩn. Chính vì vậy, bệnh nhân cần chủ động thăm khám và xây dựng hướng điều trị, chăm sóc đúng cách để quản lý bệnh thành công.

Cách điều trị bệnh vảy nến ở tay và chân

Vảy nến ở tay, chân là bệnh da liễu khá phổ biến, có thể gặp cả người trưởng thành và trẻ em. Vì căn nguyên chưa được xác định nên điều trị bệnh còn nhiều nan giải. Hiện nay, các phương pháp được áp dụng chỉ có thể kiểm soát triệu chứng lâm sàng. Sau một thời gian tạm khỏi, bệnh tiếp tục bùng phát khi có các yếu tố khởi động. Do đó, điều trị bệnh đòi hỏi phải có sự kết hợp giữa phương pháp y tế và chế độ chăm sóc khoa học.

Dưới đây là một số cách điều trị bệnh vảy nến ở tay, chân được áp dụng phổ biến:

1. Áp dụng mẹo cải thiện tại nhà

Trong trường hợp vảy nến ở tay, chân có mức độ nhẹ và phạm vi tổn thương không đáng kể, bệnh nhân có thể cải thiện bệnh bằng một số mẹo đơn giản tại nhà như:

• Ngâm nước ấm: Ngâm nước ấm là cách đơn giản giúp giảm ngứa và làm bong vảy trắng do vảy nến gây ra. Các bác sĩ khuyến khích bệnh nhân nên ngâm nước ấm từ 10 – 15 phút mỗi ngày để giảm vảy bong, cải thiện thẩm mỹ da và ngoại hình. Phương pháp này tương đối dễ thực hiện, an toàn và có thể áp dụng lâu dài. Ngâm nước ấm không chỉ giúp làm giảm triệu chứng mà còn hạn chế tình trạng lạm dụng thuốc quá mức.
• Dưỡng ẩm da: Vảy nến đặc trưng bởi tình trạng da đỏ, khô, bong nhiều vảy trắng. Sau khi ngâm nước ấm, bệnh nhân nên dùng khăn lau khô da và sử dụng kem dưỡng ẩm. Kem dưỡng có tác dụng làm mềm da, giảm tình trạng khô ráp và bong tróc. Ngoài ra, một số thành phần trong kem dưỡng như Panthenol, Niacinamide, Vitamin E,… còn giúp phục hồi và tái tạo các mô da hư tổn. Do đó, bệnh nhân bị vảy nến nên chú ý sử dụng kem dưỡng ẩm 2 – 3 lần/ ngày để giảm nhẹ tổn thương da.
• Sử dụng nguyên liệu tự nhiên: Ngoài ra, bệnh nhân cũng có thể tận dụng một số nguyên liệu tự nhiên như mật ong, dầu dừa, lá chè xanh, nha đam,… để nấu nước tắm hoặc thoa trực tiếp lên da. Các nguyên liệu tự nhiên kể trên có thể giảm mức độ khô ráp, hỗ trợ làm sạch vảy bong và cải thiện tình trạng ngứa ngáy rõ rệt.

Các mẹo chữa tại nhà chỉ có tác dụng hỗ trợ. Vì vậy trong giai đoạn bệnh bùng phát mạnh, bệnh nhân nên kết hợp với các phương pháp y tế. Dù không mang lại hiệu quả nhanh chóng như sử dụng thuốc nhưng các mẹo tại nhà có độ an toàn cao, lành tính. Đồng thời có thể giảm nhẹ triệu chứng và hạn chế tần suất – thời gian sử dụng thuốc đáng kể.

2. Sử dụng thuốc điều trị

Sử dụng thuốc là phương pháp chính trong điều trị vảy nến ở tay, chân. Thuốc được dùng trong giai đoạn bệnh bùng phát mạnh, tổn thương lan rộng và gây ngứa ngáy. Tùy theo mức độ triệu chứng, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc bôi hoặc kết hợp thêm thuốc uống để tăng hiệu quả.

Một số loại thuốc được sử dụng khi điều trị vảy nến ở tay, chân:

• Goudron: Goudron là loại thuốc được sử dụng phổ biến trong điều trị các bệnh da liễu mãn tính, trong đó có bệnh vảy nến. Thuốc có tác dụng làm sạch vảy bong và tan nhiễm cộm rõ rệt. Vì vậy, Goudron thường được sử dụng cho các mảng tổn thương nổi cộm, thâm nhiễm ở vị trí cùi tay, đầu gối và mu bàn chân.
• Axit salicylic dạng bôi: Axit salicylic dạng bôi được sử dụng khá phổ biến khi điều trị vảy nến ở tay, chân – đặc biệt là khi tổn thương xảy ra ở các ngón và kẽ ngón. Axit salicylic có khả năng bạt sừng và làm sạch vảy bong hiệu quả nhưng không có tác dụng làm tan nhiễm cộm. Ngoài ra, thuốc còn làm giảm bã nhờn trên da và ức chế sự phát triển của nấm men. Chính vì vậy, axit salicylic dạng bôi thường được dùng cho tổn thương ở ngón nhằm hạn chế tình trạng bội nhiễm nấm.
• Anthralin: Anthralin là một trong những loại thuốc điều trị vảy nến được sử dụng phổ biến hiện nay. Thuốc có tác dụng ức chế chuyển hóa một số enzyme tham gia vào quá trình phân chia tế bào sừng. Qua đó, khôi phục lại hoạt động sản sinh tế bào thượng bì. Thuốc Anthralin có thể giảm các tổn thương do vảy nến gây ra như da đỏ, bong vảy,…
• Corticoid dạng bôi: Corticoid dạng bôi có khả năng ức chế miễn dịch tại chỗ, từ đó làm giảm hiện tượng viêm và tăng gián phân ở bệnh nhân bị vảy nến. Loại thuốc này được sử dụng phổ biến vì tính tiện lợi cao, mang lại hiệu quả nhanh chóng. Ngoài tác dụng làm giảm tổn thương da, corticoid dạng bôi còn giúp kiểm soát tình trạng ngứa ngáy do vảy nến gây ra. Tuy nhiên, lạm dụng thuốc quá mức có thể gây giãn mạch, teo da, tăng đường huyết, nhạy cảm với ánh sáng,… Hiện nay, corticoid đường bôi chỉ được dùng theo từng đợt (mỗi đợt kéo dài khoảng 20 ngày).
• Thuốc bôi chứa Calcipotriol: Calcipotriol là dẫn xuất tổng hợp của vitamin D3. Thuốc có tác dụng có khả năng biệt hóa tế bào sừng, qua đó làm giảm triệu chứng của bệnh vảy nến rõ rệt. Thuốc bôi Calcipotriol không được sử dụng lên vùng mặt nên chủ yếu được dùng để trị vảy nến ở tay, chân và phần thân mình.
• Thuốc uống: Trong trường hợp vảy nến ở tay, chân có mức độ nặng, không có hiệu quả khi dùng thuốc dạng bôi, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc uống như Retinoid, Methotrexate và Cyclosporin A. Ngoài ra, bệnh nhân cũng có thể dùng thêm thuốc kháng histamine nếu vảy nến gây ngứa ngáy nhiều.

Hầu hết các loại thuốc bôi và thuốc uống đều tiềm ẩn không ít rủi ro, tác dụng ngoại ý. Do đó, bệnh nhân chỉ nên sử dụng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc hay hiệu chỉnh liều lượng. Hiện nay ngoài thuốc Tây, nhiều bệnh nhân lựa chọn điều trị vẩy nến bằng thuốc Đông y. Tuy nhiên để đảm bảo hiệu quả, cần lựa chọn bệnh viện/ phòng khám uy tín.

3. Can thiệp liệu pháp ánh sáng (quang trị liệu)

Liệu pháp ánh sáng (quang trị liệu) là phương pháp điều trị vảy nến mang lại hiệu quả cao. Phương pháp này sử dụng tia UVA hoặc UVB nhân tạo chiếu trực tiếp lên vùng da tổn thương. Đối với bệnh vảy nến, điều trị chủ yếu là sử dụng tia UVB dải dẹp vì mang lại hiệu quả cao nhưng ít gây cháy nắng và bỏng da hơn so với tia UVB có bước sóng dài.

Liệu pháp ánh sáng có tác động trực tiếp đến hệ miễn dịch tại vùng da tổn thương. Cụ thể, phương pháp này làm giảm quá trình hoạt hóa các tế bào miễn dịch, ức chế sự phân chia và tăng sinh tế bào thượng bì. Qua đó giảm tình trạng da viêm đỏ và bong nhiều vảy trắng. Liệu pháp ánh sáng thường được áp dụng cho bệnh nhân bị vảy nến dai dẳng và kéo dài ngay cả khi đã sử dụng thuốc bôi + thuốc uống.

Quang trị liệu được đánh giá cao về hiệu quả và độ an toàn. Tuy nhiên, phương pháp này cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ cấp tính như viêm da dầu, nổi trứng cá, buồn nôn, nôn mửa, da rát bỏng và nổi bọng nước. Nếu áp dụng quang trị liệu một thời gian dài, bệnh nhân cũng có thể gặp phải một số tác dụng phụ mãn tính như teo da, dày sừng ánh sáng, rối loạn sắc tố,…

Phòng ngừa vảy nến ở tay, chân tái phát

Vảy nến nói chung và vảy nến ở tay, chân nói riêng là bệnh da liễu mãn tính, dai dẳng và chưa thể điều trị hoàn toàn. Sau khi triệu chứng thuyên giảm một thời gian, bệnh có thể tiếp tục bùng phát khi xuất hiện các yếu tố khởi động. Vì vậy song song với các phương pháp điều trị, bệnh nhân nên chủ động phòng ngừa bệnh với một số biện pháp đơn giản sau:

• Nên tắm nước ấm hằng ngày để giảm vảy bong ở các mảng, đốm da tổn thương.
• Vitamin D được chứng minh là có khả năng biệt hóa tế bào sừng và điều hòa hoạt động miễn dịch của da. Vì vậy, bệnh nhân bị vảy nến nên tắm nắng từ 5 – 10 phút trong khung giờ từ 7:00 – 9:00 hằng ngày.
• Tránh các yếu tố khởi động gen gây bệnh như chấn thương cơ học (té ngã, ma sát quá mức, gãi cào, tỳ đè), nhiễm khuẩn, sử dụng một số loại thuốc, thức ăn dị ứng,….
• Kiểm soát stress và thực hiện các biện pháp phòng ngừa rối loạn nội tiết tố. Đây đều là những yếu tố nội sinh có khả năng khởi động gen gây bệnh và kích thích triệu chứng của bệnh vảy nến bùng phát mạnh.
• Bệnh nhân bị vảy nến thuộc tuýp thần kinh dễ kích động và lo âu. Do đó để kiểm soát căng thẳng, bệnh nhân nên cân đối thời gian nghỉ ngơi – làm việc, ngủ đủ giấc, đọc sách, tập yoga, trò chuyện với bạn bè, người thân,…
• Tích cực điều trị để kiểm soát bệnh trong giai đoạn bệnh bùng phát mạnh. Đối với những trường hợp tổn thương da dai dẳng, nên áp dụng luân phiên giữa sử dụng thuốc và quang hóa trị liệu để giảm nguy cơ gặp phải các tác dụng phụ nghiêm trọng.

Vảy nến ở tay, chân là một dạng viêm da dai dẳng và dễ tái phát. Mặc dù được đánh giá khá lành tính nhưng bệnh ảnh hưởng nhiều đến ngoại hình và chất lượng cuộc sống. Vì vậy, bệnh nhân nên chủ động trong việc thăm khám và điều trị. Đồng thời cần lên kế hoạch chăm sóc và tổ chức lại lối sống để kiểm soát tiến triển và giảm nguy cơ bệnh tái phát.