Bị đau dạ dày nên ăn gì, kiêng gì để giảm đau là vấn đề được nhiều bệnh nhân quan tâm. Bởi chế độ dinh dưỡng được xem là yếu tố quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả điều trị. Nếu không kết hợp với thực đơn ăn uống khoa học, đau dạ dày có thể tiến triển nặng dần theo thời gian và tác động không nhỏ đến sức khỏe. 

Tầm quan trọng của chế độ ăn đối với bệnh đau dạ dày

Dạ dày (bao tử) là cơ quan tiêu hóa nằm giữa thực quản và tá tràng (phần đầu của ruột non). Chức năng chính của dạ dày là sản sinh dịch vị và co bóp nhằm tiêu hóa thức ăn. Các enzyme trong dịch vị dạ dày giúp chuyển hóa chất dinh dưỡng, tạo điều kiện cho ruột non hấp thu dưỡng chất cần thiết cho cơ thể.

Tuy nhiên, dạ dày có thể bị rối loạn co bóp và tăng tiết dịch vị quá mức do thói quen ăn uống, sinh hoạt không lành mạnh. Tình trạng này kéo dài khiến niêm mạc bị tổn thương (viêm, loét) và làm bùng phát triệu chứng đau dạ dày. Đau dạ dày là tình trạng cơn đau xuất hiện ở vùng thượng vị (vùng bụng trên rốn và dưới xương ức) sau khi ăn no, khi đói hoặc khi căng thẳng quá mức.

Đau dạ dày có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó thường gặp nhất là chế độ ăn uống không điều độ. Đây là nguyên nhân khiến dạ dày bị rối loạn chức năng, tăng tiết dịch vị và co bóp bất thường. Kết quả là gây tổn thương niêm mạc, bùng phát cơn đau và một số triệu chứng đi kèm như ợ hơi, ợ nóng, chướng bụng, khó tiêu,…

Vì vậy bên cạnh các phương pháp y tế, cần kết hợp với điều chỉnh chế độ dinh dưỡng. Thực tế, thói quen ăn uống tác động lớn đến triệu chứng và tiến triển của các vấn đề ở dạ dày. Thay đổi các thói quen xấu có thể hạn chế mức độ – tần suất triệu chứng bùng phát. Đồng thời điều hòa hoạt động co bóp, bài tiết dịch vị và tạo điều kiện thuận lợi để niêm mạc tái tạo, phục hồi.

Bên cạnh đó, một số loại thực phẩm còn có khả năng trung hòa dịch vị, chống viêm và kháng khuẩn tự nhiên. Tăng cường bổ sung các loại thực phẩm này vào chế độ ăn có thể giảm mức độ viêm, loét và góp phần đẩy lùi các triệu chứng đáng kể.

Ngoài ra, ăn uống khoa học còn giúp cải thiện sức khỏe, nâng cao chức năng đề kháng và ngăn ngừa tình trạng suy nhược do đau dạ dày kéo dài. Nếu không kết hợp với chế độ dinh dưỡng hợp lý, đau dạ dày có xu hướng nặng dần theo thời gian và dễ dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như loét dạ dày, hẹp môn vị,…

Bị đau dạ dày nên ăn gì để giảm đau, cải thiện bệnh?

Đau dạ dày nên ăn gì là vấn đề được nhiều bệnh nhân quan tâm. Như đã đề cập, một số loại thực phẩm có khả năng giảm lượng dịch vị dư thừa, chống viêm và tái tạo niêm mạc dạ dày. Tăng cường bổ sung các loại thực phẩm này phần nào có thể đẩy lùi các triệu chứng khó chịu và ngăn chặn tiến triển của bệnh hiệu quả.

Dưới đây là một số loại thực phẩm nên bổ sung khi bị đau dạ dày:

1. Rau xanh – Thực phẩm tốt cho người bị đau dạ dày

Rau xanh là một trong những loại thực phẩm tốt cho người có các vấn đề về dạ dày như viêm loét dạ dày tá tràng, trào ngược thực quản, hội chứng Zolliner-Ellison,… Với hàm lượng chất xơ dồi dào, rau xanh có khả năng hấp thu lượng dịch vị dư thừa và giảm độ axit trong môi trường dạ dày. Qua đó ngăn chặn hiện tượng axit dạ dày ăn mòn và tấn công vào niêm mạc.

Ngoài ra, rau xanh còn chứa nhiều nước, khoáng chất và vitamin. Thành phần dinh dưỡng trong nhóm thực phẩm này dễ tiêu hóa, ít khi xảy ra tình trạng đầy hơi, chướng bụng và khó tiêu.

Một số nghiên cứu còn cho thấy, bổ sung rau xanh vào chế độ ăn thường xuyên giúp lọc sạch cơ quan tiêu hóa, tăng lợi khuẩn và điều hòa nhu động dạ dày, đường ruột. Hơn nữa, hầu hết các loại rau xanh đều chứa các chất chống oxy hóa tự nhiên như polyphenol, quercetin, flavonoid,… có khả năng giảm viêm và bảo vệ niêm mạc dạ dày khỏi tác động của dịch vị.

Với nhiều lợi ích đối với sức khỏe nói chung và dạ dày nói riêng, rau xanh được khuyến khích bổ sung vào chế độ ăn hằng ngày. Đối với người bị đau dạ dày, nên ưu tiên dùng các loại rau có khả năng trung hòa dịch vị như rau cải, súp lơ, mồng tơi, rau dền, rau lang,…

2. Một số loại trái cây

Ngoài rau xanh, bạn cũng có thể bổ sung một số loại trái cây để giảm đau dạ dày và cải thiện sức khỏe. Nên sử dụng trái cây không chứa axit, dễ tiêu hóa và giàu dinh dưỡng như quả bơ, thanh long, táo, đu đủ, lê, chuối, dừa, việt quất,… Các loại trái cây thường chứa một lượng lớn vitamin, chất xơ và chất chống oxy hóa có khả năng giảm đau dạ dày, trung hòa dịch vị dư thừa và giảm mức độ viêm, loét ở niêm mạc.

Bên cạnh đó, chất xơ trong trái cây còn giúp tăng lợi khuẩn, cân bằng hệ vi sinh trong đường ruột và giảm nhẹ các triệu chứng rối loạn tiêu hóa do các bệnh ở dạ dày gây ra. Vì vậy ngoài rau xanh, bạn nên bổ sung thêm một số loại trái cây vào thực đơn ăn uống để giảm nhẹ cơn đau dạ dày và một số triệu chứng đi kèm.

Nếu thường xuyên bị đau dạ dày khi đói, nên dùng các loại trái cây (đu đủ, quả bơ, lê,…) vào giữa các bữa ăn chính. Với hàm lượng chất xơ cao, các loại trái cây này có thể hấp thu lượng dịch vị dư thừa và giảm mức độ kích thích lên ổ viêm, loét. Ngoài ra, bạn cũng có thể ăn kèm trái cây cùng với bánh mì mềm và ngũ cốc nguyên hạt (yến mạch) để bổ sung thêm năng lượng, dinh dưỡng cho cơ thể.

3. Thực phẩm chứa chất béo không bão hòa

Khác với chất béo bão hòa, chất béo không bão hòa (Omega 3, Omega 6) mang lại nhiều lợi ích đối với sức khỏe, đặc biệt là tim mạch, thị lực và hệ thống xương khớp. Ngoài ra, chất béo không bão hòa còn góp phần giảm đau dạ dày và một số triệu chứng đi kèm.

Các loại axit béo không bão hòa có khả năng trung hòa dịch vị dư thừa, tạo màng bảo vệ ổ viêm loét và điều hòa nhu động dạ dày – đường ruột. Bên cạnh đó, Omega 3 còn có tác dụng chống oxy hóa và kháng viêm tự nhiên.

Một số nghiên cứu khoa học gần đây cho thấy, bổ sung thực phẩm giàu Omega 3 (cá hồi, cá thu, quả bơ, hạt óc chó,…) có thể giảm mức độ xung huyết ở niêm mạc dạ dày và tá tràng đáng kể. Đồng thời đẩy nhanh tốc độ tái tạo và phục hồi vùng niêm mạc bị tổn thương.

Ngoài ra, Omega 3 và Omega 6 còn giúp tăng cường sức khỏe, cải thiện hệ miễn dịch và tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng của cơ thể. Thường xuyên bổ sung các loại thực phẩm giàu chất béo không bão hòa có thể hạn chế tình trạng sụt cân, suy nhược do đau dạ dày kéo dài, tái phát thường xuyên.

Người bị đau dạ dày nên bổ sung các loại thực phẩm giàu chất béo lành mạnh như các loại hạt, đậu, dầu ô liu, dầu dừa, trứng, quả bơ, hạt chia,… Tuy nhiên để tránh tăng cân, bạn nên sử dụng các loại thực phẩm này với liều lượng vừa phải.

4. Thực phẩm chứa probiotic tốt cho người bị dạ dày

Thực phẩm chứa probiotic (lợi khuẩn) mang đến nhiều lợi ích đối với sức khỏe nói chung và hệ tiêu hóa nói riêng. Probiotic (lợi khuẩn) có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa thức ăn, tăng cường khả năng hấp thu dinh dưỡng của đường ruột và ức chế sự phát triển quá mức của hại khuẩn. Dù không trực tiếp tác động đến dạ dày nhưng việc cải thiện hoạt động của đường ruột có thể giảm nhẹ triệu chứng đau dạ dày bằng cách giảm co thắt cơ trơn quá mức.

Hơn nữa, các loại thực phẩm giàu probiotic thường dễ tiêu hóa và giàu dinh dưỡng. Bên cạnh lợi khuẩn, nhóm thực phẩm này còn cung cấp khoáng chất và protein thiết yếu cho sức khỏe. Một số nghiên cứu còn cho thấy, bổ sung thực phẩm giàu probiotic có thể giảm tác dụng phụ trong thời gian sử dụng kháng sinh và thuốc ức chế sản xuất axit dạ dày.

Vì vậy trong thời gian điều trị đau dạ dày, bạn nên tăng cường bổ sung loại thực phẩm này để cung cấp dinh dưỡng cho cơ thể và hỗ trợ đẩy lùi các triệu chứng của bệnh. Tuy nhiên để lợi khuẩn được hấp thu tốt, nên dùng kèm với trái cây, rau xanh và các loại ngũ cốc nguyên hạt như yến mạch, gạo lứt,… Một số loại thực phẩm giàu probiotic tốt cho người bị đau dạ dày bao gồm sữa chua, Kefir (sữa chua uống lên men), miso (đậu tương lên men) và phô mai.

5. Thực phẩm có khả năng chống viêm, kháng khuẩn tự nhiên

Ngoài các loại thực phẩm kể trên, bạn cũng có thể giảm nhẹ cơn đau dạ bằng bằng các loại thực phẩm có khả năng kháng khuẩn và chống viêm tự nhiên như:

• Nghệ: Nghệ là loại gia vị quen thuộc đối với người Việt. Ngoài tác dụng tăng hương vị và màu sắc cho món ăn, nghệ còn chứa nhiều thành phần tốt cho sức khỏe nói chung và dạ dày nói riêng. Cụ thể, chất chống oxy hóa – curcumin trong thảo dược này có khả năng chống viêm, tái tạo vết loét ở dạ dày và kháng khuẩn hiệu quả.
• Nha đam: Với hàm lượng nước dồi dào, nha đam có khả năng giảm độ axit trong dạ dày và giảm cơn đau ở vùng thượng vị rõ rệt. Ngoài ra, các chất chống oxy hóa trong nha đam như polyphenol, vitamin E, vitamin C và hợp chất polysaccharide có khả năng chống viêm, phục hồi niêm mạc dạ dày bị tổn thương rõ rệt. Một số nghiên cứu cũng cho thấy, thành phần trong nha đam có khả năng ức chế sự phát triển của nấm men và hại khuẩn có trong cơ quan tiêu hóa.
• Mật ong: Mật ong là thực phẩm lành mạnh với hàm lượng dinh dưỡng dồi dào. Bổ sung mật ong vào chế độ ăn có thể cung cấp cho cơ thể axit amin và khoáng chất cần thiết, giảm tình trạng suy nhược và mệt mỏi do đau dạ dày kéo dài. Ngoài ra, mật ong còn chứa hydrogen peroxide và defensin-1 có khả năng kháng khuẩn, chống virus và chống nấm. Do đó, sử dụng các món ăn và thức uống từ mật ong có thể đẩy lùi đau dạ dày cùng với một số triệu chứng đi kèm.
• Gừng: Gừng là loại gia vị có mùi thơm, vị cay nồng đặc trưng. Gừng có khả năng chống buồn nôn và nôn mửa do các vấn đề do dạ dày gây ra. Bên cạnh đó, thảo dược này còn chứa Gingerol và Zingerone có khả năng chống viêm, giảm đau và kháng khuẩn. Vì vậy, nên dùng thêm một số các món ăn, thức uống từ gừng để giảm đau dạ dày và cải thiện tình trạng buồn nôn, nôn mửa.

Bổ sung các loại thực phẩm lành mạnh kể trên có thể giảm nhẹ cơn đau dạ dày và hỗ trợ kiểm soát một số triệu chứng kèm theo như buồn nôn, nôn mửa, đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu,… Ngoài tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh, các loại thực phẩm này còn giúp nâng cao sức khỏe, tăng cường sức đề kháng và phòng ngừa suy nhược, sụt cân do đau dạ dày mãn tính.

Tuy nhiên, bạn không nên phụ thuộc quá mức vào một hoặc vài nhóm thực phẩm. Thay vào đó, cần đa dạng các loại thực phẩm lành mạnh để cung cấp cho cơ thể nguồn dinh dưỡng phong phú và dồi dào.

Người bị đau dạ dày nên kiêng ăn, uống gì?

Thực tế, thói quen ăn uống thiếu khoa học là nguyên nhân phổ biến gây đau dạ dày và hàng loạt các vấn đề tiêu hóa khác. Vì vậy bên cạnh việc bổ sung các loại thực phẩm lành mạnh, bạn cũng cần phải hạn chế và kiêng cữ một số loại thực phẩm, thức uống tác động xấu đến tiến triển của bệnh.

Để quá trình điều trị mang lại kết quả tối ưu, cần hạn chế các loại thực phẩm và thức uống sau:

1. Các loại đồ uống chứa cồn, caffeine

Đồ uống chứa cồn (rượu bia) gây ra nhiều tác động tiêu cực đến với cơ quan tiêu hóa – đặc biệt là dạ dày. Uống nhiều rượu bia làm tăng độ axit trong dịch vị và khiến các ổ viêm loét trở nên nghiêm trọng hơn. Đối với những người đang xuất hiện ổ loét, sử dụng rượu bia chứa độ cồn cao còn có thể gây chảy máu dạ dày (xuất huyết dạ dày) – tình trạng nguy hiểm có thể đe dọa đến tính mạng nếu không xử lý kịp thời. Ngoài ra, sử dụng đồ uống chứa cồn thường xuyên còn làm tăng nguy cơ bị trào ngược dạ dày thực quản.

Bên cạnh đó, bạn cũng nên hạn chế sử dụng đồ uống chứa nồng độ caffeine quá cao như trà đặc, ca cao và cà phê. Caffeine có thể kích thích niêm mạc bị tổn thương và làm bùng phát cơn đau ở vùng thượng vị. Ngoài ra, dùng quá nhiều caffeine còn làm chậm nhu động ruột dẫn đến táo bón, đầy hơi, khó tiêu,…

2. Thực phẩm và đồ uống chứa nhiều axit

Người bị đau dạ dày nên hạn chế các loại đồ uống và thực phẩm chứa nhiều axit như soda, nước ngọt có gas, chanh, cóc, me, ổi, dưa muối, cà muối, kim chi,… Sử dụng các loại thực phẩm và thức uống này có thể làm tăng độ axit trong dịch vị và đẩy nhanh tốc độ ăn mòn niêm mạc.

Ngoài ra, sử dụng đồ uống và thực phẩm chứa nhiều axit còn tăng tần suất – mức độ đau dạ dày cùng với các triệu chứng khác như chướng bụng, đầy hơi, ợ chua, ợ nóng, khó tiêu,… Vì vậy trong thời gian điều trị, nên tránh sử dụng các loại thực phẩm này.

3. Các món ăn chứa nhiều gia vị (muối, tiêu, ớt)

Các món ăn chứa nhiều gia vị như muối, tiêu, ớt, mù tạt,… có thể làm tăng mức độ viêm ở niêm mạc và gây bùng phát cơn đau dạ dày. Ngoài ra, các loại gia vị cay nóng còn gây kích thích thực quản và đường ruột, dẫn đến táo bón, khó tiêu và đầy hơi.

Dùng các món ăn chứa nhiều gia vị thường xuyên có thể đẩy nhanh tốc độ ăn mòn niêm mạc dạ dày, tăng nguy cơ gặp phải các biến chứng như loét dạ dày, xuất huyết dạ dày, hẹp môn vị, trào ngược dạ dày – đặc biệt là vào ban đêm. Để tránh ảnh hưởng đến quá trình điều trị, nên tập thói quen ăn nhạt và tuyệt đối không dùng các món ăn chứa nhiều gia vị cay nóng.

4. Hạn chế sử dụng sữa động vật

Sữa động vật (sữa bò, sữa dê,…) là nguồn cung cấp dinh dưỡng và khoáng chất dồi dào cho cơ thể. Tuy nhiên, lactose trong các loại thực phẩm này rất khó tiêu hóa, dễ gây đầy hơi và chướng bụng – nhất là với bệnh nhân bị đau dạ dày.

Do đó trong thời gian điều trị các vấn đề ở dạ dày, bạn nên hạn chế dùng các loại sữa động vật nhằm hạn chế tần suất cơn đau và các triệu chứng đi kèm bùng phát. Thay vào đó, có thể sử dụng các loại sữa có nguồn gốc từ thực vật như óc chó, hạnh nhân, sữa hạt mè,… Hoặc có thể dùng các chế phẩm lên men từ sữa như sữa chua uống, sữa chua, phô mai.

5. Kiêng dùng đồ sống, tái

Đồ sống, tái được nhiều người yêu thích bởi vị ngọt tự nhiên và hàm lượng dinh dưỡng dồi dào. Tuy nhiên khi bị đau dạ dày, bạn nên hạn chế sử dụng nhóm thực phẩm này.

Ngoài chức năng tiêu hóa, dịch vị bên trong dạ dày còn giúp tiêu diệt vi khuẩn, nấm, virus và ký sinh trùng có hại. Tuy nhiên trong trường hợp dạ dày có ổ viêm, loét, các tác nhân này sẽ dễ dàng xâm nhập vào niêm mạc bị tổn thương và gây viêm nặng nề. Hơn nữa, sử dụng thực phẩm sống, tái còn làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn đường ruột.

Các lưu ý khi ăn uống cho người bị đau dạ dày

Khác với người khỏe mạnh, người bị đau dạ dày có chức năng tiêu hóa kém. Do đó, ngoài việc kiêng cữ một số loại thực phẩm và đồ uống, cần chú ý một số thói quen khi ăn uống sau:

• Chia nhỏ bữa ăn: Nên chia nhỏ thành 4 – 5 bữa ăn/ ngày, mỗi bữa chỉ nên dung nạp một lượng thức ăn vừa phải để giảm áp lực lên dạ dày. Chia nhỏ bữa ăn giúp cơ quan tiêu hóa hoạt động tốt, đồng thời giảm áp lực lên ổ viêm loét và hạn chế tần suất cơn đau dạ dày bùng phát.
• Ăn chín uống sôi: Như đã đề cập, dùng thức ăn tái, sống làm tăng nguy cơ viêm nhiễm ổ loét ở niêm mạc dạ dày. Do đó khi điều trị bệnh lý này, cần đảm bảo ăn chín uống sôi.
• Ăn chậm nhai kỹ: Ăn chậm nhai kỹ giúp dạ dày dễ dàng hấp thu thức ăn, hạn chế áp lực lên ổ viêm loét, từ đó hỗ trợ giảm đau dạ dày, buồn nôn, nôn mửa và đầy bụng sau khi ăn. Tránh tình trạng ăn quá nhanh khiến dạ dày co bóp quá mức và làm phát sinh cơn đau với tần suất thường xuyên.
• Chú ý phương thức chế biến: Các hình thức chế biến ở dạng luộc, hấp,… giúp bảo toàn dinh dưỡng trong thực phẩm và thường dễ tiêu hóa hơn so với món ăn ở dạng nướng, chiên, xào. Ngoài ra, người bị đau dạ dày cũng cần tránh nêm nếm quá mặn khi chế biến món ăn.
• Không vận động/ nằm sau khi ăn: Vận động mạnh và nằm ngay sau khi ăn đều có thể làm bùng phát cơn đau dạ dày. Ngoài ra, tình trạng này kéo dài còn gây suy yếu cơ vòng thực quản dưới và dẫn đến chứng trào ngược.
• Không ăn quá khuya: Không nên ăn tối quá 20:00 và cần hạn chế ăn quá nhiều vào thời điểm này. Ăn khuya làm tăng áp lực lên các cơ quan tiêu hóa và dễ gây tăng cân. Ngoài ra, thói quen này còn khiến dạ dày không có thời gian “nghỉ ngơi” để tái tạo và phục hồi niêm mạc bị hư tổn.
• Đa dạng dinh dưỡng trong bữa ăn: Nên đa dạng các nhóm thực phẩm trong thực đơn ăn uống để cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho cơ thể. Không nên ăn uống kiêng khem quá mức khiến cơ thể sụt cân, gầy yếu và suy nhược.

Hy vọng qua bài viết, bạn đọc có thể hiểu rõ hơn về vấn đề “Bị đau dạ dày nên ăn gì, kiêng gì để giảm đau?”. Với chế độ dinh dưỡng khoa học, các vấn đề ở dạ dày có thể thuyên giảm chỉ trong một thời gian ngắn. Tuy nhiên để đạt hiệu quả cao, nên chú ý kết hợp với sử dụng thuốc và điều chỉnh thói quen sinh hoạt.