Chàm tổ đỉa là một trong số những bệnh lý thường gặp trong số các bệnh ngoài da  tại Việt Nam. Bệnh bùng phát thành từng đợt lặp đi lặp lại và tiến triển thành mạn tính khi không được điều trị từ sớm.

Thông tinh tổng quá về bệnh chàm tổ đỉa

Bệnh chàm tổ đỉa là gì?

Chàm tổ đỉa (Dyshidrotic Eczema) là một triệu chứng viêm da mãn tính. Bệnh có đặc trưng là các mụn nước xuất hiện khu trú tại lòng bàn chân/ bàn tay. Chàm tổ đỉa không phải là bệnh lý nguy hiểm nhưng bệnh có thể tái phát nhiều lần.

Điều này gây ra ảnh hưởng không nhỏ đến sinh hoạt do đặc trưng cơn ngứa ở bệnh thường âm ỉ, kéo dài dai dẳng. Ngoài ra, tình trạng da khô và đóng vảy, bong tróc cũng ảnh hưởng đến giao tiếp và công việc hàng ngày.

Các triệu chứng của chàm tổ đỉa thường xảy ra tại lớp nông của da, triệu chứng viêm với những mảng đỏ trên da, da nổi cộm, có nhiều mụn nhỏ li ti khoảng 1-2mm. Các nốt mụn này thường tự vỡ hoặc bị phá vỡ khi người bệnh ngứa gãi, dịch tế bào có trong mụn sau vỡ khiến triệu chứng viêm lan rộng hơn.

Với trường hợp bệnh mãn tính, lớp da có dấu hiệu dày sừng và khô nhám, người bệnh có thể không cảm nhận được cảm giác tại vị trí viêm nhiễm. Bệnh chàm tổ đỉa thường xảy ra ở nam giới, có xu hướng tái phát ở người trưởng thành với nhiều giai đoạn cấp – mãn tính hoặc tái phát.

Bệnh chàm tổ đỉa ảnh hưởng đến làn da nhưng không gây nguy hiểm cho sức khỏe. Người bệnh được điều trị sớm sẽ khắc phục được triệu chứng và kiểm soát tiến triển của bệnh. Tình trạng nguy hiểm khi vùng da bị viêm nhiễm nặng do gãy, hoặc do dùng thuốc tự ý tạo điều kiện cho vi khuẩn và ký sinh trùng xâm nhập gây bội nhiễm, nhiễm trùng máu.

Dấu hiệu bệnh chàm tổ đỉa

Chàm tổ đỉa có triệu chứng đặc trưng là các mụn nước bùng phát tại các ngón tay, ngón chân, lòng bàn tay và bàn chân . Trong mụn có chứa dịch tế bào gây ngứa ngáy nghiêm trọng, vùng da nơi có mụn khu trú đau nhức và dễ vỡ khi cào gãi hoặc ma sát. Triệu chứng có xu hướng bùng phát trong vòng 3 tuần, sau đó vùng da bị bệnh bắt đầu khô, đóng mài, bong vảy rồi hình thành các vết nứt.

Triệu chứng thường gây khô da và phá hủy bề mặt da nghiêm trọng. Ở những người có làn da khô, bệnh bùng phát mạnh mẽ và có khuynh hướng tái phát nghiêm trọng hơn. Triệu chứng cũng làm xáo trộn sản xuất sắc tố kiểm soát màu da. Trên vùng da bị tổn thương xuất hiện những mảng đốm lớn với màu sắc không bình thường.

Khi bệnh có tiến triển nghiêm trọng, vùng da bị tổn thương hở sẽ tạo điều kiện để vi khuẩn xâm nhập gây viêm, bội nhiễm. Liken hóa là giai đoạn cuối cùng của bệnh, lúc này  vùng da sẽ trở nên dày và cứng hơn, kèm theo đó là tổn thương không phục hồi.

Nguyên nhân của bệnh chàm tổ đỉa

Kích ứng da là nguyên nhân chính gây bệnh chàm tổ đỉa. Tuy nhiên những xúc tác làm bệnh bùng phát vẫn chưa được liệt kê hết, chúng đa dạng  và ở mỗi người bệnh đều có đặc điểm khác biệt. Trong đó những nguyên nhân gây bệnh chàm tổ đỉa có khả năng cao từ các yếu tố sau:

• Cơ địa: Bệnh chàm tổ đỉa có nguy cơ xảy ra ơ những người bệnh có cơ địa nhạy cảm, dễ dị ứng. Đối tượng bệnh nhân có hệ đề kháng kém, làn da không được bảo vệ trước vi khuẩn, virus, nấm… tấn công hình thành bệnh.

• Di truyền: Triệu chứng chàm tổ đỉa có thể do truyền từ các thành viên trong gia đình và thường bùng phát ở độ tuổi trưởng thành. Phần lớn trẻ em đều phát triển bệnh ở mức nặng hoặc nhẹ khác nhau nếu có cha hoặc mẹ từng bị bệnh.
• Yếu tố môi trường: Đây cũng được xem là nguyên nhân gây bệnh chàm tổ đỉa phổ biến. Những kích ứng da ban đầu đến từ chất tẩy rửa, xà phòng, nước rửa chén, dầu gội, thuốc khử trùng…khiến lớp thượng bị bị tổn thương và hình thành chàm tổ đỉa.

• Dị nguyên gây dị ứng: Chủ yếu là do bụi, lông vật nuôi, phấn hoa, dị ứng kim loại, nước bẩn,…
• Vi sinh vật: Nhóm vi khuẩn có khả năng gây ra bệnh ngoài da như Staphylococcus aureus, virus và các dòng nấm…
• Nhiệt độ: Bệnh chàm tổ đỉa có khả năng tiến triển nghiêm trọng trong điều kiện thời tiết nóng, ẩm ướt khiến cơ thể đổ mồ hôi. Môi trường quá lạnh hoặc thiếu độ ẩm cũng làm tăng khả năng phát bệnh.
• Thực phẩm: Dị ứng thực phẩm như các sản phẩm đến từ sữa, trứng, đậu phộng, đậu nành, lúa mì…
• Các bệnh lý khác: Những nghiên cứu cho thấy người bị bệnh hen suyễn, viêm mũi dị ứng, gan, thận… có hệ miễn dịch yếu ớt nên nhóm đối tượng này cũng dễ mắc phải các triệu chứng ngoài da hơn.

Ngoài ra bệnh chàm tổ đỉa có thể phát triển khi người bệnh thường xuyên mệt mỏi, căng thẳng… Các thay đổi về hormone, nội tiết sẽ làm các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn.

Bệnh chàm tổ đỉa có lây không?

Bệnh chàm tổ đỉa là cấp độ nặng hơn của chàm thông thường. Lúc này các triệu chứng viêm nhiễm diễn tiến theo từng đợt. Người bệnh mãn tính thường có làn da khô nhám, dày sừng, nguy cơ tái phát bệnh rất cao.

Theo bác sĩ Nguyễn Thị Lệ Quyên (Trưởng khoa Da liễu, Trung tâm Thuốc dân tộc): “Bệnh chàm tổ đỉa được hình thành từ những thay đổi nội tiết, từ đó ảnh hưởng đến lớp thượng bì của da. Bệnh không xảy ra do virus, vi khuẩn mà chủ yếu do cơ địa của người bệnh, do đó căn bệnh này không lây nhiễm từ người sang người thông qua các tiếp xúc thông thường”.

Tuy nhiên, triệu chứng chàm tổ đỉa lây lan tại chỗ rất nhanh chóng. Tại vị trí khu trú ban đầu, mụn nước lan rộng ra xung quanh, kèm theo đó là các mảng da đóng vảy bong tróc. Điều này xảy ra khi người bệnh gãi và làm vỡ các mụn  nước. Hơn 60% trường hợp bệnh chàm tổ đỉa lan rộng do người bệnh không cẩn thận trong khâu chăm sóc. Để ngăn chặn nguy cơ này, bệnh nhân cần chủ động phát hiện bệnh sớm và điều trị kịp thời.

Bệnh chàm tổ đỉa và cách chữa trị

Chàm tổ đỉa không phải là căn bệnh nguy hiểm, triệu chứng có thể được khắc phục hoàn toàn trong giai đoạn mới bùng phát. Với những trường hợp bệnh mãn tính, quá trình điều trị thường kéo dài dai dẳng hàng tháng nhưng nguy cơ tái phát vẫn rất cao.

Có nhiều cách điều trị chàm tổ đỉa, triệu chứng được khắc phục bằng thuốc bôi trị chàm tổ đĩa, thuốc uống kết hợp với việc chăm sóc tại nhà. Ngoài ra với những trường hợp bệnh mới tiến triển, bệnh áp dụng điều trị theo dân gian cũng mang đến những tiến triển tích cực.  Những phương pháp chữa chàm tổ đỉa phổ biến bao gồm:

1. Chữa bệnh chàm tổ đỉa bằng Tây y

Người bệnh nên tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ thông qua các loại thuốc kê đơn. Nhóm thuốc trị chàm tổ đỉa sử dụng tại chỗ hay thuốc uống được chỉ định cho từng trường hợp khác nhau:

Ở giai đoạn bệnh mới khởi phát

Các triệu chứng lúc này chưa có diễn biến phức tạp. Để điều trị, bác sĩ có thể kê đơn  Jarish hoặc Castellani xanh metylen dùng để bôi ngoài da. Để tăng hiệu quả điều trị, nhóm thuốc kháng Histamine cũng được kê đơn sử dụng kết hợp bao gồm Telfast, Loratadin hoặc nhóm Citirizin.

Người bệnh cũng được chỉ định sử dụng các loại thuốc kháng sinh đường uống. Nhằm mục đích phòng tránh nguy cơ bội nhiễm, ức chế sự lan rộng của bệnh sang giai đoạn sau.

Ở giai đoạn bệnh trung bình

Với những trường hợp bệnh tiến triển từ nhẹ đến trung bình, người bệnh có thể sử dụng nhóm thuốc chứa steroid để kiểm soát viêm nhiễm trên da. Đây là nhóm thuốc khá an toàn, ít phát sinh các tác dụng phụ nguy hiểm. Người bệnh cũng cần hạn chế tiếp xúc với ánh nắng mặt trời vì thuốc gây mỏng da và dễ để lại sẹo thâm sau điều trị

Ngoài ra nhóm thuốc này thường được kết hợp với kem dưỡng ẩm để tăng cường lớp màng bảo vệ da. Nếu như người bệnh không đáp ứng điều trị với steroid, bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân sử dụng thuốc mỡ (Protopic và Elidel). Thuốc có tác dụng phụ là nguy cơ gây ung thư da và có thành phần gây kích ứng với các đối tượng da nhạy cảm. Nhóm thuốc không được khuyến khích dùng cho trẻ dưới 2 tuổi.

Ở giai đoạn bệnh chuyển nặng

Trong giai đoạn này, bệnh nhân cần kết hợp điều trị bằng nhiều loại thuốc để hạn chế sự lây lan trên diện rộng với mức độ nặng. Bên cạnh các loại thuốc chống dị ứng, bác sĩ sẽ chỉ định một số loại thuốc bôi da có chứa corticoid bao gồm  Dermovate, Lorinden, Eumovate, Flucinar và nhóm Thuốc ức chế miễn dịch tacrolimus…

Kết hợp với sử dụng kem bôi làm ẩm da để khắc phục sớm triệu chứng khô và nứt nẻ, ngừa bội nhiễm. Nhóm kem bôi chủ yếu gồm Cetaphyl, Physiogel cleanser hoặc Skincare-U.

Cách trị bệnh chàm tổ đĩa tại nhà

Việc điều trị bệnh chàm tổ đỉa tại nhà phù hợp với bệnh nhân trong giai đoạn đầu phát bệnh. Do những phản ứng xấu có thể xảy ra khi bệnh nhân sử dụng thuốc uống và thuốc mỡ bôi da trong thời gian dài. Những phương pháp điều trị bệnh chàm tổ đỉa tại nhà đơn giản bằng các cách sau:

• Tắm nước ấm: Điều chỉnh nhiệt độ nước tắm vừa đủ ấm, vì nước nóng sẽ khiến làn da khô và dễ bị bong tróc hơn. Có thể thêm vào một chút muối trong nước ấm để ngâm rửa vùng da bị bệnh giúp làm mềm, giảm ngứa và bổ sung nước cho da.
• Sử dụng bột yến mạch: Dùng bột yến mạch hòa cùng với nước ấm thành hỗn hợp đặc. Sau đó dùng hỗn hợp này đắp trực tiếp lên vùng da bị bệnh để khử bỏ các tế bài hư hỏng, nhằm tăng hàng rào bảo vệ và thúc đẩy quá trình tái tạo.
• Dùng lá trầu không: Trong lá trầu không có thành phần kháng viêm và kháng khuẩn cao, vì thế nguyên liệu này thường được sử dụng trong điều trị các vấn đề ngoài da. Lá trầu đem về rửa sạch rồi giã nát, sau đó lọc lấy nước cốt và dùng bôi trực tiếp lên vùng da bị chàm tổ đỉa. Sau đó rửa lại bằng nước ấm.
• Tỏi: Các hoạt chất kháng viêm và kháng khuẩn của tỏi rất hiệu quả trong phòng trị bệnh viêm nhiễm ngoài da. Người bệnh có thể sử dụng tỏi ngâm cùng rượu trắng trong 7 ngày. Có thể dùng rượu này để bôi lên vết thương và massage trong 20 phút rồi rửa lại với nước sạch. Bạn cũng có thể sử dụng tỏi trong món ăn hàng ngày để tăng cường sức đề kháng tự nhiên cho cơ thể.
• Muối: Dùng muối để khử trùng và tăng kích thích tái tạo mô da. Người bệnh đun nóng muối hạt to trong chảo, đợi đến khi muối ấm dùng xoa đều lên vùng viêm nhiễm. Thực hiện ngày 2 lần để có hiệu quả tốt nhất.

Những cách trị bệnh chàm tổ đĩa tại nhà bằng nguyên liệu tự nhiên tương đối dễ thực hiện. Đồng thời  với chi phí thấp, nguyên liệu lành tính mà người bệnh có thể yên tâm áp dụng mỗi ngày.

Tuy nhiên những trường hợp bệnh nhân bị tổn thương sâu, vết thương có dấu hiệu nhiễm trùng thì không nên áp dụng phương thuốc điều trị dân gian kể trên. Nếu không đảm bảo vệ sinh, vùng da bị bệnh có nguy cơ bội nhiễm. Do khả năng khắc phục bệnh thấp, người bệnh chỉ nên sử dụng như biện pháp hỗ trợ điều trị.

Bệnh chàm tổ đỉa nên kiêng gì? Nên ăn gì?

Chế độ ăn uống hợp lý có thể hỗ trợ khắc phục được 40% triệu chứng bệnh chàm tổ đỉa. Nhất là đối với những  bệnh nhân đang điều trị bệnh ở giai đoạn cơ bản. Trong đó, ăn uống đủ chất và giàu các khoáng chất, vitamin giúp tạo hàng rào bảo vệ cho da khỏe mạnh và đẩy lùi bệnh hiệu quả.

Nhóm thực phẩm nên ăn

• Bao gồm các loại thực phẩm có vitamin A , vitamin B và vitamin C ( cà rốt, các loại khoai, dưa leo, bí, bơ, chuối, cam, quýt, bưởi, dứa, kiwi….).
• Tăng cường hàm lượng chất kẽm có trong thịt lợn, các loại rau củ như súp lơ, ngũ cốc, yến mạch,… hỗ trợ vùng da bị tổn thương mau lành.
• Người bệnh nên uống đủ từ 2-2,5 lít nước mỗi ngày để làn da không bị khô, đặc biệt là vùng bị viêm tái tạo các tế bào mới.

Nhóm thực phẩm không nên ăn

• Gồm có các loại thực phẩm nhiều dầu mỡ, nhóm thức ăn dễ gây dị ứng như hải sản, đậu nành, đậu phộng,…
• Hạn chế dùng rượu bia, nước uống có ga sẽ gây biến đổi enzym chuyển hóa thức ăn trong dạ dày và làm men gan tăng cao gây tích trữ độc tố.
• Tránh dùng các loại thức ăn có vị tanh, thịt gà,… đây đều là những thực phẩm làm tăng nguy cơ dị ứng, làm trầm trọng bệnh hoặc tăng khả năng tái phát.
• Thức ăn có nhiều gia vị, đồ cay nóng và nhiều dầu mỡ sẽ gây các vấn đề về dạ dày và kéo dài thời gian  phát bệnh chàm tổ đỉa.

Phòng ngừa chàm tổ đỉa tái phát

Bệnh chàm tổ đỉa có khuynh hướng tái phát nghiêm trọng nếu người bệnh thường xuyên tiếp xúc với chất kích ứng. Phòng bệnh được cho là phương án an toàn nhất để bệnh nhân bảo vệ làn da, trong đó những nguyên tắc cần thực hiện để phòng bệnh gồm:

• Hạn chế tiếp xúc với các sản phẩm làm sạch có chứa các chất kích ứng như nước rửa chén, nước lau kính, bột giặt,… Nên đeo găng tay cao su để bảo vệ da khi sử dụng.
• Dùng kem Vaseline hoặc các loại kem dưỡng ẩm lành tính để cải thiện tình trạng khô da. Đồng thời sử dụng kem dưỡng dành riêng cho da nhạt cảm sẽ kiểm soát tình trạng chảy máu do nứt nẻ.
• Người bệnh hạn chế đi đến khu vực có nhiều bụi bẩn, môi trường ô nhiễm, tiếp xúc lông động vật, nấm mốc… Đây là những tác nhân có thể gây dị ứng khiến triệu chứng chàm tổ đỉa bùng phát.
• Tránh những tiếp xúc không cần thiết với Niken và coban – các kim loại khiến bệnh tổ đỉa bùng phát. Tròng mùa lạnh người bệnh nên giữ ấm cơ thể, tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời.
• Tăng cường miễn dịch bằng cách bổ sung vitamin A và vitamin D vào chế độ ăn uống hàng ngày.

Bệnh chàm tổ đỉa là bệnh lý da liễu kéo dài dai dẳng  và khó chữa trị. Khi chủ quan, bệnh có thể tiến triển nghiêm trọng, từ đó gây ra ảnh hưởng đến việc điều trị. Khi nhận thấy các dấu hiệu nghi ngờ bệnh, bạn nên tìm đến các cơ sở y tế để được chữa trị đúng cách phòng ngừa tái phát.

Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, chúng tôi không đưa ra lời khuyên chuyên môn. Người bệnh không áp dụng thay thế cho chỉ định từ nhân viên y tế!