Viêm amidan đáy lưỡi là hiện tượng viêm nhiễm amidan ở đáy lưỡi (tổ chức lympho hình chữ V). Bệnh đặc trưng bởi tình trạng nuốt nghẹn, vướng, cổ họng đau, khàn tiếng và ho. Tùy theo giai đoạn phát triển, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc hoặc can thiệp phẫu thuật. 

Viêm amidan đáy lưỡi là gì?

Viêm amidan đáy lưỡi là tình trạng amidan nằm ở đáy lưỡi (tổ chức lympho hình chữ V ở đáy lưỡi) bị viêm nhiễm do virus và vi khuẩn. Thông thường, hiện tượng viêm nhiễm amidan xảy ra chủ yếu ở amidan khẩu cái (amidan có hình hạnh nhân nằm ở hai bên thành họng). Tuy nhiên, ở một số ít trường hợp, tình trạng này còn ảnh hưởng đến amidan ở vòm mũi họng (được gọi là VA), viêm amidan vòi và amidan đáy lưỡi.

Tương tự như viêm amidan thông thường, viêm amidan đáy lưỡi cũng được chia thành 2 giai đoạn (cấp tính và mãn tính). Bệnh có thể gặp ở cả người lớn và trẻ nhỏ nhưng ảnh hưởng nhiều nhất đến trẻ từ 4 – 14 tuổi.

Các tổ chức amidan (amidan đáy lưỡi, amidan vòm mũi họng, amidan khẩu cái,…) đều chỉ hoạt động mạnh từ 4 – 14 tuổi. Khi cơ thể trưởng thành, hệ miễn dịch dần hoàn toàn và chức năng của các cơ quan này cũng suy giảm dần theo thời gian. Kết quả là amidan teo nhỏ và gần như không bị virus, vi khuẩn xâm nhập. Vì vậy, viêm amidan nói chung và viêm amidan đáy lưỡi nói riêng ảnh hưởng nhiều đến trẻ nhỏ hơn so với người trưởng thành.

Dấu hiệu nhận biết bệnh viêm amidan đáy lưỡi

Viêm amidan đáy lưỡi có triệu chứng tương đối đa dạng, phụ thuộc vào giai đoạn phát triển và thể trạng của từng bệnh nhân. Ở một số trường hợp, viêm amidan đáy lưỡi còn có thể đi kèm với viêm amidan khẩu cái (viêm amidan thông thường).

1. Nhận biết viêm amidan đáy lưỡi cấp tính

Viêm amidan đáy lưỡi cấp có đặc điểm bùng phát triệu chứng ồ ạt, rầm rộ và dễ nhận biết. Bệnh có thể tự khởi phát hoặc xảy ra sau một đợt nhiễm trùng (sởi, ho gà, cúm),… Thống kê cho thấy, viêm amidan đáy lưỡi cấp chủ yếu gặp ở trẻ nhỏ, rất ít khi xảy ra ở người lớn và người cao tuổi.

Các dấu hiệu nhận biết viêm amidan đáy lưỡi:

• Quan sát vòm họng sẽ thấy đáy lưỡi xuất hiện tổ chức mô mềm màu hồng hoặc đỏ, có hiện tượng sưng nhẹ
• Hai amidan khẩu cái có thể bị viêm hoặc không
• Cổ họng đau rát, sưng nóng, đặc biệt là ở vùng đáy lưỡi
• Đi kèm với cảm giác sốt đột ngột (sốt cao từ 38 – 39 độ C), người ớn lạnh, rét rún, đau đầu, mệt mỏi và ăn uống kém
• Táo bón, tiểu tiện ít, có màu vàng sẫm
• Giọng khàn, gây ho từng cơn và cổ họng ứ đờm nhầy
• Nhiễm trùng có thể lây lan đến mũi, VA, thanh quản dẫn đến tình trạng nói giọng mũi, ngủ ngáy, thở khò khè
• Toàn bộ niêm mạc họng đỏ, lưỡi có rêu trắng và hơi thở thường có mùi hôi

2. Triệu chứng của bệnh viêm amidan đáy lưỡi mãn tính

Viêm amidan đáy lưỡi mãn tính là tình trạng tổ chức lympho ở đáy lưỡi (có hình chữ V) bị viêm nhiễm thường xuyên. Bệnh có thể xảy ra ở cả trẻ nhỏ và người lớn. So với bệnh ở giai đoạn cấp, viêm amidan đáy lưỡi mãn tính có triệu chứng mờ nhạt, khó nhận biết nhưng tiến triển dai dẳng và dễ tái phát.

Các triệu chứng của bệnh viêm amidan đáy lưỡi mãn tính:

• Hầu như không gây ra triệu chứng toàn thân hoặc chỉ xuất hiện một số triệu chứng mờ nhạt như da xanh xao, thể trạng gây yếu và sốt nhẹ về chiều
• Có cảm giác đau rát và vướng khi nuốt
• Hôi miệng, mặc dù vệ sinh răng miệng thường xuyên
• Có hiện tượng khò khè, ngủ ngáy nhưng nhẹ hơn so với viêm amidan khẩu cái
• Quan sát amidan lưỡi nhận thấy bề mặt được phủ màu trắng và khạc ra chất bã đầu có màu trắng sữa hoặc vàng nhạt
• Nếu để kéo dài có thể gây viêm amidan đáy lưỡi quá phát (amidan lưỡi phì đại, gia tăng kích thước lớn hơn so với bình thường)

Nguyên nhân gây bệnh viêm amidan đáy lưỡi

Tương tự như viêm amidan thông thường, viêm amidan đáy lưỡi thường xảy ra do các sự xâm nhập của các tác nhân nhiễm trùng như:

• Virus: Cúm, ho gà, sởi,…
• Vi khuẩn: Liên cầu, tụ cầu, các chủng vi khuấn yếm khí và ái khí

Ngoài ra, bệnh lý này còn có thể bùng phát khi có những yếu tố thuận lợi như:

• Môi trường ô nhiễm
• Vệ sinh kém
• Điều kiện sinh hoạt thấp
• Sinh sống trong môi trường ô nhiễm, chỉ số bụi mịn cao
• Thời tiết thay đổi đột ngột (nhất là vào mùa mưa)
• Thể địa dị ứng
• Sức đề kháng và thể trạng kém
• Do cấu tạo amidan có nhiều rãnh, hốc,… tạo điều kiện cho virus và vi khuẩn phát triển gây viêm nhiễm
• Mắc các bệnh viêm nhiễm hô hấp, răng miệng mãn tính (viêm VA, viêm xoang, sâu răng, viêm lợi,…)

Viêm amidan đáy lưỡi có nguy hiểm không?

Viêm amidan đáy lưỡi ít gặp hơn so với viêm amidan khẩu cái. Tình trạng này cũng xảy ra do virus và vi khuẩn tấn công ồ ạt vào tổ chức lympho dẫn đến hiện tượng amidan sưng viêm và phù nề. Vì vậy sau khi sử dụng thuốc và chăm sóc đúng cách, viêm amidan đáy lưỡi sẽ được kiểm soát và thuyên giảm nhanh sau 7 – 10 ngày.

Tuy nhiên nếu chủ quan, virus và vi khuẩn gây bệnh có thể lây lan đến amidan ở những vị trí khác. Hoặc thậm chí gây viêm nhiễm ở những cơ quan kế cận và các cơ quan xa hơn.

Một số biến chứng thường gặp của bệnh viêm amidan đáy lưỡi, bao gồm:

• Viêm amidan khẩu cái, áp xe và viêm tấy quanh amidan
• Viêm xoang, mũi, viêm tai giữa
• Viêm thanh khí, phế quản cấp tính
• Thấp khớp cấp
• Viêm nội tâm mạc
• Viêm tấy hạch dưới hàm
• Viêm cầu thận cấp
• Nhiễm khuẩn huyết

Ngoài ra, hiện tượng phù nề amidan đáy lưỡi còn gây nghẹn vướng khi ăn uống, đau họng, ho và mệt mỏi. Các triệu chứng của bệnh lý này ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Vì vậy, cần chủ động thăm khám và tích cực điều trị để kiểm soát bệnh trong thời gian sớm nhất.

Các phương pháp điều trị bệnh viêm amidan đáy lưỡi

Điều trị viêm amidan đáy lưỡi có nhiều phương pháp khác nhau như sử dụng thuốc, phẫu thuật, chăm sóc,… Trong đó, lựa chọn ưu tiên là các phương pháp bảo tồn. Can thiệp ngoại khoa chỉ được cân nhắc khi các phương pháp khác không mang lại hiệu quả.

Các phương pháp điều trị viêm amidan đáy lưỡi phổ biến hiện nay:

1. Các biện pháp bảo tồn

Các biện pháp bảo tồn được áp dụng trong điều trị viêm amidan đáy lưỡi chủ yếu là sử dụng thuốc giảm triệu chứng và kháng sinh (khi cần thiết). Phương pháp này được áp dụng cho tất cả các trường hợp viêm amidan lưỡi cấp và một số trường hợp viêm amidan đáy lưỡi mãn tính có đáp ứng.

Các loại thuốc được sử dụng để điều trị viêm amidan đáy lưỡi:

• Kháng sinh: Kháng sinh được dùng khi viêm amidan đáy lưỡi xảy ra do vi khuẩn. Ban đầu khi chưa có kết quả soi cấy bệnh phẩm, bác sĩ sẽ xử trí bằng cách dùng kháng sinh beta-lactam. Nếu có tiến triển tốt, cần duy trì sử dụng trong 7 – 10 ngày theo hướng dẫn của bác sĩ. Ngược lại trong trường hợp không có đáp ứng, bệnh nhân sẽ được điều trị theo kháng sinh đồ.
• Giảm đau, hạ sốt: Thuốc giảm đau, hạ sốt (Paracetamol) được sử dụng trong trường hợp viêm amidan đáy lưỡi để hạ sốt, giảm đau đầu và đau vùng cổ họng. Để tránh cảm giác nghẹn vướng khi nuốt, bác sĩ thường chỉ định thuốc dạng viên sủi hoặc dạng thuốc đạn đặt trực tràng.
• Dung dịch kiềm: Dung dịch kiềm (Borat natri, Bicarbonat natri,…) được sử dụng để súc họng 2 – 3 lần/ ngày nhằm tiêu diệt virus và vi khuẩn trú ngụ trong khoang miệng. Ngoài ra, bệnh nhân cũng nên duy trì sử dụng dung dịch kiềm thêm vài ngày sau khi triệu chứng thuyên giảm để ngăn ngừa hiện tượng tái nhiễm.
• Các loại thuốc khác: Ngoài những loại thuốc kể trên, bác sĩ cũng có thể chỉ định thêm một số loại thuốc khác như thuốc nhỏ mũi, thuốc ho, các viên uống bổ sung chứa kẽm, vitamin C, canxi để nâng đỡ thể trạng.

2. Can thiệp phẫu thuật

Thực tế, không phải trường hợp viêm amidan nào cũng có chỉ định phẫu thuật. Phương pháp này chỉ được cân nhắc khi viêm amidan đáy lưỡi tái phát hơn 5 lần/ năm, amidan lưỡi quá phát làm hẹp eo họng, ảnh hưởng đến hoạt động ăn uống hoặc chất lượng giấc ngủ. Cắt amidan cũng được cân nhắc khi bệnh đã gây ra biến chứng xa và hàng loạt các biến chứng kế cận.

Tuy nhiên, bệnh nhân cần điều trị các tình trạng viêm cấp ở amidan, mũi, họng,… trước khi can thiệp phẫu thuật. Ngoài ra, người bị rối loạn đông máu, suy thận, suy tim và cao huyết áp cũng không nên áp dụng phương pháp này do tiềm ẩn nhiều rủi ro và biến chứng.

Tương tự như amidan khẩu cái, amidan đáy lưỡi có chức năng miễn dịch và bảo vệ cơ thể. Việc cắt bỏ cơ quan này đồng nghĩa với việc chức năng miễn dịch ở hầu họng sẽ giảm đi đáng kể. Chính vì vậy, điều trị ngoại khoa chỉ được cân nhắc trong trường hợp thật sự cần thiết.

Chăm sóc và phòng ngừa viêm amidan đáy lưỡi

Viêm amidan đáy lưỡi là bệnh hô hấp ít gặp hơn so với viêm amidan khẩu cái hay viêm VA (amidan ở vòm mũi họng). Tương tự như các bệnh viêm đường hô hấp khác, bệnh nhân bị viêm amidan đáy lưỡi nên xây dựng chế độ chăm sóc phù hợp để hỗ trợ quá trình điều trị. Ngoài ra, cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa để giảm thiểu nguy cơ bệnh tái phát.

Các biện pháp chăm sóc, phòng ngừa viêm amidan đáy lưỡi tái phát:

• Dành thời gian nghỉ ngơi trong thời gian điều trị, ăn uống điều độ và ngủ đủ giấc để nâng đỡ thể trạng.
• Chải răng 2 – 3 lần/ ngày và súc miệng với nước muối thường xuyên để hạn chế virus, vi khuẩn phát triển quá mức, tấn công và gây tổn thương tổ chức lympho ở hầu họng.
• Bên cạnh sử dụng thuốc, có thể tận dụng các mẹo tự nhiên như mật ong, gừng, nghệ, quế, bạc hà,… để giảm đau rát, ho và ngứa cổ họng. Ngoài ra, các nguyên liệu tự nhiên kể trên còn giúp nâng cao chức năng miễn dịch và hỗ trợ hoạt động tiêu diệt virus, vi khuẩn của cơ thể.
• Đeo khẩu trang khi di chuyển ngoài trời, nhất là khi thời tiết lạnh và mưa nhiều. Bởi đây là thời điểm độ ẩm thay đổi đột ngột khiến virus và vi khuẩn phát triển mạnh.
• Viêm amidan đáy lưỡi có thể bùng phát sau khi mắc các bệnh viêm nhiễm đường hô hấp. Vì vậy, cần chủ động tiêm vaccine phòng ngừa một số bệnh lý như sởi, cúm, ho gà, phế cầu,…
• Giữ ấm cơ thể khi thời tiết chuyển lạnh và hạn chế di chuyển, hoạt động ngoài trời trong thời điểm này.
• Vệ sinh tay trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh và sau khi tiếp xúc với các vật dụng công cộng.
• Tránh ăn uống chung và tiếp xúc thân mật với người mắc các bệnh viêm nhiễm đường hô hấp.
• Dọn dẹp, vệ sinh nhà cửa thường xuyên để hạn chế nấm mốc phát triển. Đồng thời làm sạch bụi bẩn, phấn hoa và các chất dị ứng có trong không khí.
• Hệ miễn dịch khỏe mạnh có thể chống lại sự xâm nhập của virus và vi khuẩn. Vì vậy, bệnh nhân nên xây dựng chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh để nâng cao chức năng đề kháng.

Viêm amidan đáy lưỡi là một trong những dạng viêm nhiễm amidan có thể gặp ở cả người lớn và trẻ nhỏ. Hy vọng qua bài viết, bệnh nhân có thể hiểu rõ hơn về triệu chứng, mức độ nguy hiểm, cách xử lý và phòng ngừa bệnh lý này. Tuy nhiên trước khi can thiệp các phương pháp chữa trị, nên tìm gặp bác sĩ để được thăm khám và tư vấn hướng điều trị phù hợp.